very properly

* * *

rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).

Lit.:

deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

Cic. Rep. 6, 24, 26:

manus una (navem) regit,

Lucr. 4, 903:

onera navium velis,

Caes. B. G. 3, 13:

arte ratem,

Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

clavum,

Verg. A. 10, 218:

te ventorum regat pater,

Hor. C. 1, 3, 3:

vela,

Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

coërcet et regit beluam,

Cic. Rep. 2, 40, 67:

equum,

Liv. 35, 11:

equos,

Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

quadrupedes,

id. M. 2, 86:

spumantia ora (equi),

id. ib. 8, 34:

frena,

id. P. 4, 12, 24:

equi impotentes regendi,

Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

currus,

Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

rege tela per auras,

Verg. A. 9, 409:

tela per viscera Caesaris,

Luc. 7, 350; cf.:

missum jaculum,

Ov. M. 7, 684:

sagittas nusquam,

Luc. 7, 515:

regens tenui vestigia filo,

Cat. 64, 113; cf.:

Daedalium iter lino duce,

Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

caeca filo vestigia,

Verg. A. 6, 30:

diverso flamina tractu,

Ov. M. 1, 59:

gressus,

Vulg. Judic. 16, 26.—

In partic., jurid. t. t.:

regere fines,

to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—

Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.

In gen.:

Deus qui omnem hunc mundum regit,

Cic. Rep. 6, 13, 13:

domum,

id. ib. 1, 39, 61:

rem consilio,

Ter. Eun. 1, 1, 13:

belli fera munera Mavors regit,

Lucr. 1, 33; cf.

bella,

Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

Cic. Att. 16, 2, 2:

alicujus animum atque ingenium,

Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

animi motus (with moderari cupiditates),

Cic. Part. Or. 22, 76:

mores,

Ov. M. 15, 834:

animos dictis,

Verg. A. 1, 153:

animum,

Hor. Ep. 1, 2, 62:

ut me ipse regam,

id. ib. 1, 1, 27:

consilia senatus,

Quint. 12, 1, 26:

valetudines principis,

Tac. A. 6, 50; cf.:

valetudinem arbitratu suo,

Suet. Tib. 68 al.:

neque regerentur magis quam regerent casus,

Sall. J. 1, 5; cf.:

jam regi leges, non regere,

Liv. 10, 13:

utroque vorsum rectum est ingenium meum,

Plaut. Capt. 2, 3, 6:

vellem suscepisses juvenem regendum,

Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

Silvanum specie obsequii regebat,

Tac. H. 3, 50:

nemo regere potest, nisi qui et regi,

Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—

Transf.

To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

rem publicam,

id. ib. 1, 26, 41;

1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

id. ib. 1, 34 fin.;

2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

id. ib. 1, 26, 42; cf.:

Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

id. ib. 1, 27, 43:

Frisios,

Tac. A. 4, 72:

populos imperio,

Verg. A. 6, 851:

imperiis Italiam,

id. ib. 4, 230:

legiones,

Tac. A. 15, 7; cf.

cohortes,

id. H. 4, 12:

exercitum,

Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

domum,

Vulg. 1 Tim. 5, 4:

diva, quae regis Antium,

Hor. C. 1, 35, 1:

Diana, quae silentium regis,

id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

animi partes consilio,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

id. ib. 2, 23, 43:

rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

Tiberio regente,

Tac. A. 4, 33; 13, 3:

stare rempublicam nisi uno regente non posse,

Quint. 3, 8, 47:

quo regente,

Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

Clemens ambitioso imperio regebat,

i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—

To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

errantem regere,

Caes. B. C. 3, 57:

rogo, domine, consilio me regas, etc.,

Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,

P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

contemptus regentium,

Tac. A. 12, 54:

in obsequium regentis,

id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

vita regentis,

Claud. IV. Cons. Hon. 301:

excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

Claud. Laud. Stil. 1, 168.—

rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.

Lit., of horizontal direction:

pars Remorum recta est (opp. refracta),

Lucr. 4, 439:

sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

id. 2, 249 Munro:

rectā regione iter instituere,

Liv. 21, 31:

India, rectā regione spatiosa,

Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

Plaut. Trin. 4, 2, 26:

via,

id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

platea,

Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

porta,

Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

ostium,

id. Mil. 2, 3, 58:

ostia viarum (opp. iter flexum),

Lucr. 4, 93:

cursus hinc in Africam,

Liv. 26, 43:

saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

Caes. B. G. 7, 23 fin.:

recto flumine,

Verg. A. 8, 57:

recto ad Iberum itinere,

Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

ne qua forent pedibus vestigia rectis,

Verg. A. 8, 209:

recto grassetur limite miles,

Ov. Tr. 2, 477:

velut rectae acies concurrissent,

in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

acies,

id. 35, 28:

qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

Quint. 8, 3, 9:

hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

Cic. Rab. Post. 17, 48:

adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

Sen. Const. 5, 5:

rectis oculis gladios micantes videre,

id. Ep. 76, 33; 104, 24:

oculi,

Suet. Aug. 16; cf.

acies,

Ov. M. 2, 776:

lumen,

Luc. 9, 638:

vultus,

Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

saxa,

perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

rectae prope rupes,

id. 38, 20:

truncus,

Ov. M. 7, 640:

ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

Cic. Fin. 3, 16, 53:

caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

Quint. 11, 3, 69:

homines,

straight, erect, Cat. 10, 20; so,

Quintia,

id. 86, 1:

puella,

Hor. S. 1, 2, 123:

senectus,

Juv. 3, 26:

iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

Luc. 7, 327. — Comp.:

crus Rectius,

Hor. S. 1, 2, 82:

rectior coma,

smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

longā trabe rectior exstet,

Ov. M. 3, 78:

crura,

Pall. 7, 7. — Sup.:

rectissima linea,

Quint. 3, 6, 83:

via,

id. 12, 2, 27. —

Trop.

In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

ut rectā viā rem narret ordine omnem,

Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

rectā viā depelli,

Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

so post-class.: de viā rectā declinare,

Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

recta consilia dare,

Ter. And. 2, 1, 9:

quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

quae sunt recta et simplicia laudantur,

id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

id. 2, 5, 11; cf.:

(oratio) recta an ordine permutato,

id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

recto ac justo proelio dimicare,

Liv. 35, 4 fin.:

rectarum cenarum consuetudo,

a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

cena,

Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

recta,

Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

domus recta est (with contenta decore simplici),

Sen. Ep. 100, 6:

nominibus rectis expendere nummos,

i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

Cic. Off. 1, 38, 137:

quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

id. Ac. 1, 5, 19:

aliter, quam est rectum verumque dicere,

Quint. 6, 3, 89:

cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

id. 8, 5, 6;

so (opp. durum et incomptum),

id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

mutare aliquid a recto,

id. 2, 13, 11:

recta et vera loquere,

i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

Quint. 10, 5, 12:

ea plerumque recta sunt,

id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

rectior divisio,

Quint. 7, 2, 39:

si quid novisti rectius istis,

Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

rectissima ratio,

Quint. 2, 13, 3.—

In partic.

Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

id. Lael. 22, 82;

so with honestum,

id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

(opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

recta consilia (opp. prava),

Liv. 1, 27:

in rectis (opp. in pravitatibus),

Cic. Leg. 1, 11, 31:

curvo dignoscere rectum,

Hor. Ep. 2, 2, 44:

mens sibi conscia recti,

Verg. A. 1, 604:

fidem rectumque colebat,

Ov. M. 1, 90:

recta ingenia (opp. perversa),

Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

Hor. C. 4, 9, 36:

natura,

id. S. 1, 6, 66:

ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

Cic. Fam. 12, 5, 2:

judex,

Quint. 4, 1, 13; cf.

auditor,

Plin. Ep. 2, 19, 6:

vir rectus et sanctus,

id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

beatus judicii rectus,

Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

rectum est gravitatem retinere,

Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—

In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

opp. obliqui casus),

Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,

rectā,

rectō,

rectē.

rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

hic ad me rectā habet rectam viam,

Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

jam ad regem rectā me ducam,

id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

tu rus hinc ibis?... rectā,

id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

Marius ab subselliis in rostra rectā,

Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —

rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—

rectē.

Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

Cato, R. R. 33, 4:

sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

Cic. Fin. 1, 6, 20:

satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

Plin. 7, 2, 2, § 24.—

Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

fecisti edepol et recte et bene,

Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

so with commode,

Ter. Heaut. 1, 1, 100:

recte et sapienter facit,

Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

recte atque ordine factum,

Cic. Quint. 7, 28:

recte atque ordine facere,

id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

recte atque in loco constare,

id. Mur. 12, 26:

recte factum,

Plaut. Capt. 3, 5, 52:

seu recte seu pervorse facta sunt,

id. Trin. 1, 2, 146:

seu recte seu perperam facere,

Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

recte dictum (opp. absurde),

Plaut. Capt. 1, 1, 4:

recte concludere (opp. vitiose),

Cic. Ac. 2, 30, 98:

recte factum (opp. turpiter),

Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47:

hercle quin tu recte dicis,

id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

non recte judicas de Catone,

Cic. Lael. 2, 9; cf.:

rectissime quidem judicas,

id. Rep. 3, 32, 44:

tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

monere,

id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

admonere recte,

id. Men. 5, 9, 33:

suis amicis recte res suas narrare,

properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

aliquem asservare recte, ne aufugiat,

duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

alicui recte dare epistulam,

correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

cum fuit cui recte ad te litteras darem,

safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

alicui suam salutem recte committere,

Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

ludi recte facti,

id. 36, 2:

ver sacrum non esse recte factum,

id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

valere,

id. Merc. 2, 3, 53:

apud matrem recte est,

i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

recte esse,

id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

recte sit oculis tuis,

Gell. 13, 30, 11:

olivetum recte putare,

properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

solet illa recte sub manus succedere,

well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

recte cavere,

to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

deos volo consilia vostra recte vortere,

well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

vortere,

id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

nec recte loqui alicui,

id. Bacch. 4, 4, 83:

nec recte dicere in aliquem,

id. As. 1, 3, 3;

and simply nec recte dicere,

id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

ad omnia alia aetate sapimus rectius,

Ter. Ad. 5, 3, 46:

hic tibi erit rectius,

Plaut. Men. 2, 3, 31:

rectius bella gerere,

Liv. 3, 2 fin.:

non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —

With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

locus recte ferax,

Cato, R. R. 44:

salvus sum recte,

Plaut. Am. 2, 1, 34:

morata recte,

id. Aul. 2, 2, 62:

oneratus recte,

id. Bacch. 2, 3, 115:

non recte vinctus est,

Ter. And. 5, 4, 52.—

Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—

So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

rogo numquid velit? Recte inquit,

i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

Hor. A. P. 4, 28.

rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).

Lit.:

deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

Cic. Rep. 6, 24, 26:

manus una (navem) regit,

Lucr. 4, 903:

onera navium velis,

Caes. B. G. 3, 13:

arte ratem,

Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

clavum,

Verg. A. 10, 218:

te ventorum regat pater,

Hor. C. 1, 3, 3:

vela,

Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

coërcet et regit beluam,

Cic. Rep. 2, 40, 67:

equum,

Liv. 35, 11:

equos,

Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

quadrupedes,

id. M. 2, 86:

spumantia ora (equi),

id. ib. 8, 34:

frena,

id. P. 4, 12, 24:

equi impotentes regendi,

Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

currus,

Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

rege tela per auras,

Verg. A. 9, 409:

tela per viscera Caesaris,

Luc. 7, 350; cf.:

missum jaculum,

Ov. M. 7, 684:

sagittas nusquam,

Luc. 7, 515:

regens tenui vestigia filo,

Cat. 64, 113; cf.:

Daedalium iter lino duce,

Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

caeca filo vestigia,

Verg. A. 6, 30:

diverso flamina tractu,

Ov. M. 1, 59:

gressus,

Vulg. Judic. 16, 26.—

In partic., jurid. t. t.:

regere fines,

to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—

Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.

In gen.:

Deus qui omnem hunc mundum regit,

Cic. Rep. 6, 13, 13:

domum,

id. ib. 1, 39, 61:

rem consilio,

Ter. Eun. 1, 1, 13:

belli fera munera Mavors regit,

Lucr. 1, 33; cf.

bella,

Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

Cic. Att. 16, 2, 2:

alicujus animum atque ingenium,

Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

animi motus (with moderari cupiditates),

Cic. Part. Or. 22, 76:

mores,

Ov. M. 15, 834:

animos dictis,

Verg. A. 1, 153:

animum,

Hor. Ep. 1, 2, 62:

ut me ipse regam,

id. ib. 1, 1, 27:

consilia senatus,

Quint. 12, 1, 26:

valetudines principis,

Tac. A. 6, 50; cf.:

valetudinem arbitratu suo,

Suet. Tib. 68 al.:

neque regerentur magis quam regerent casus,

Sall. J. 1, 5; cf.:

jam regi leges, non regere,

Liv. 10, 13:

utroque vorsum rectum est ingenium meum,

Plaut. Capt. 2, 3, 6:

vellem suscepisses juvenem regendum,

Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

Silvanum specie obsequii regebat,

Tac. H. 3, 50:

nemo regere potest, nisi qui et regi,

Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—

Transf.

To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

rem publicam,

id. ib. 1, 26, 41;

1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

id. ib. 1, 34 fin.;

2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

id. ib. 1, 26, 42; cf.:

Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

id. ib. 1, 27, 43:

Frisios,

Tac. A. 4, 72:

populos imperio,

Verg. A. 6, 851:

imperiis Italiam,

id. ib. 4, 230:

legiones,

Tac. A. 15, 7; cf.

cohortes,

id. H. 4, 12:

exercitum,

Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

domum,

Vulg. 1 Tim. 5, 4:

diva, quae regis Antium,

Hor. C. 1, 35, 1:

Diana, quae silentium regis,

id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

animi partes consilio,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

id. ib. 2, 23, 43:

rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

Tiberio regente,

Tac. A. 4, 33; 13, 3:

stare rempublicam nisi uno regente non posse,

Quint. 3, 8, 47:

quo regente,

Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

Clemens ambitioso imperio regebat,

i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—

To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

errantem regere,

Caes. B. C. 3, 57:

rogo, domine, consilio me regas, etc.,

Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,

P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

contemptus regentium,

Tac. A. 12, 54:

in obsequium regentis,

id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

vita regentis,

Claud. IV. Cons. Hon. 301:

excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

Claud. Laud. Stil. 1, 168.—

rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.

Lit., of horizontal direction:

pars Remorum recta est (opp. refracta),

Lucr. 4, 439:

sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

id. 2, 249 Munro:

rectā regione iter instituere,

Liv. 21, 31:

India, rectā regione spatiosa,

Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

Plaut. Trin. 4, 2, 26:

via,

id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

platea,

Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

porta,

Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

ostium,

id. Mil. 2, 3, 58:

ostia viarum (opp. iter flexum),

Lucr. 4, 93:

cursus hinc in Africam,

Liv. 26, 43:

saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

Caes. B. G. 7, 23 fin.:

recto flumine,

Verg. A. 8, 57:

recto ad Iberum itinere,

Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

ne qua forent pedibus vestigia rectis,

Verg. A. 8, 209:

recto grassetur limite miles,

Ov. Tr. 2, 477:

velut rectae acies concurrissent,

in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

acies,

id. 35, 28:

qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

Quint. 8, 3, 9:

hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

Cic. Rab. Post. 17, 48:

adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

Sen. Const. 5, 5:

rectis oculis gladios micantes videre,

id. Ep. 76, 33; 104, 24:

oculi,

Suet. Aug. 16; cf.

acies,

Ov. M. 2, 776:

lumen,

Luc. 9, 638:

vultus,

Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

saxa,

perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

rectae prope rupes,

id. 38, 20:

truncus,

Ov. M. 7, 640:

ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

Cic. Fin. 3, 16, 53:

caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

Quint. 11, 3, 69:

homines,

straight, erect, Cat. 10, 20; so,

Quintia,

id. 86, 1:

puella,

Hor. S. 1, 2, 123:

senectus,

Juv. 3, 26:

iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

Luc. 7, 327. — Comp.:

crus Rectius,

Hor. S. 1, 2, 82:

rectior coma,

smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

longā trabe rectior exstet,

Ov. M. 3, 78:

crura,

Pall. 7, 7. — Sup.:

rectissima linea,

Quint. 3, 6, 83:

via,

id. 12, 2, 27. —

Trop.

In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

ut rectā viā rem narret ordine omnem,

Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

rectā viā depelli,

Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

so post-class.: de viā rectā declinare,

Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

recta consilia dare,

Ter. And. 2, 1, 9:

quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

quae sunt recta et simplicia laudantur,

id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

id. 2, 5, 11; cf.:

(oratio) recta an ordine permutato,

id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

recto ac justo proelio dimicare,

Liv. 35, 4 fin.:

rectarum cenarum consuetudo,

a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

cena,

Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

recta,

Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

domus recta est (with contenta decore simplici),

Sen. Ep. 100, 6:

nominibus rectis expendere nummos,

i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

Cic. Off. 1, 38, 137:

quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

id. Ac. 1, 5, 19:

aliter, quam est rectum verumque dicere,

Quint. 6, 3, 89:

cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

id. 8, 5, 6;

so (opp. durum et incomptum),

id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

mutare aliquid a recto,

id. 2, 13, 11:

recta et vera loquere,

i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

Quint. 10, 5, 12:

ea plerumque recta sunt,

id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

rectior divisio,

Quint. 7, 2, 39:

si quid novisti rectius istis,

Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

rectissima ratio,

Quint. 2, 13, 3.—

In partic.

Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

id. Lael. 22, 82;

so with honestum,

id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

(opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

recta consilia (opp. prava),

Liv. 1, 27:

in rectis (opp. in pravitatibus),

Cic. Leg. 1, 11, 31:

curvo dignoscere rectum,

Hor. Ep. 2, 2, 44:

mens sibi conscia recti,

Verg. A. 1, 604:

fidem rectumque colebat,

Ov. M. 1, 90:

recta ingenia (opp. perversa),

Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

Hor. C. 4, 9, 36:

natura,

id. S. 1, 6, 66:

ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

Cic. Fam. 12, 5, 2:

judex,

Quint. 4, 1, 13; cf.

auditor,

Plin. Ep. 2, 19, 6:

vir rectus et sanctus,

id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

beatus judicii rectus,

Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

rectum est gravitatem retinere,

Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—

In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

opp. obliqui casus),

Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,

rectā,

rectō,

rectē.

rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

hic ad me rectā habet rectam viam,

Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

jam ad regem rectā me ducam,

id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

tu rus hinc ibis?... rectā,

id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

Marius ab subselliis in rostra rectā,

Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —

rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—

rectē.

Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

Cato, R. R. 33, 4:

sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

Cic. Fin. 1, 6, 20:

satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

Plin. 7, 2, 2, § 24.—

Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

fecisti edepol et recte et bene,

Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

so with commode,

Ter. Heaut. 1, 1, 100:

recte et sapienter facit,

Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

recte atque ordine factum,

Cic. Quint. 7, 28:

recte atque ordine facere,

id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

recte atque in loco constare,

id. Mur. 12, 26:

recte factum,

Plaut. Capt. 3, 5, 52:

seu recte seu pervorse facta sunt,

id. Trin. 1, 2, 146:

seu recte seu perperam facere,

Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

recte dictum (opp. absurde),

Plaut. Capt. 1, 1, 4:

recte concludere (opp. vitiose),

Cic. Ac. 2, 30, 98:

recte factum (opp. turpiter),

Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47:

hercle quin tu recte dicis,

id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

non recte judicas de Catone,

Cic. Lael. 2, 9; cf.:

rectissime quidem judicas,

id. Rep. 3, 32, 44:

tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

monere,

id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

admonere recte,

id. Men. 5, 9, 33:

suis amicis recte res suas narrare,

properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

aliquem asservare recte, ne aufugiat,

duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

alicui recte dare epistulam,

correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

cum fuit cui recte ad te litteras darem,

safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

alicui suam salutem recte committere,

Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

ludi recte facti,

id. 36, 2:

ver sacrum non esse recte factum,

id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

valere,

id. Merc. 2, 3, 53:

apud matrem recte est,

i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

recte esse,

id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

recte sit oculis tuis,

Gell. 13, 30, 11:

olivetum recte putare,

properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

solet illa recte sub manus succedere,

well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

recte cavere,

to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

deos volo consilia vostra recte vortere,

well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

vortere,

id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

nec recte loqui alicui,

id. Bacch. 4, 4, 83:

nec recte dicere in aliquem,

id. As. 1, 3, 3;

and simply nec recte dicere,

id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

ad omnia alia aetate sapimus rectius,

Ter. Ad. 5, 3, 46:

hic tibi erit rectius,

Plaut. Men. 2, 3, 31:

rectius bella gerere,

Liv. 3, 2 fin.:

non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —

With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

locus recte ferax,

Cato, R. R. 44:

salvus sum recte,

Plaut. Am. 2, 1, 34:

morata recte,

id. Aul. 2, 2, 62:

oneratus recte,

id. Bacch. 2, 3, 115:

non recte vinctus est,

Ter. And. 5, 4, 52.—

Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—

So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

rogo numquid velit? Recte inquit,

i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

Hor. A. P. 4, 28.

rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).

Lit.:

deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

Cic. Rep. 6, 24, 26:

manus una (navem) regit,

Lucr. 4, 903:

onera navium velis,

Caes. B. G. 3, 13:

arte ratem,

Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

clavum,

Verg. A. 10, 218:

te ventorum regat pater,

Hor. C. 1, 3, 3:

vela,

Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

coërcet et regit beluam,

Cic. Rep. 2, 40, 67:

equum,

Liv. 35, 11:

equos,

Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

quadrupedes,

id. M. 2, 86:

spumantia ora (equi),

id. ib. 8, 34:

frena,

id. P. 4, 12, 24:

equi impotentes regendi,

Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

currus,

Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

rege tela per auras,

Verg. A. 9, 409:

tela per viscera Caesaris,

Luc. 7, 350; cf.:

missum jaculum,

Ov. M. 7, 684:

sagittas nusquam,

Luc. 7, 515:

regens tenui vestigia filo,

Cat. 64, 113; cf.:

Daedalium iter lino duce,

Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

caeca filo vestigia,

Verg. A. 6, 30:

diverso flamina tractu,

Ov. M. 1, 59:

gressus,

Vulg. Judic. 16, 26.—

In partic., jurid. t. t.:

regere fines,

to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—

Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.

In gen.:

Deus qui omnem hunc mundum regit,

Cic. Rep. 6, 13, 13:

domum,

id. ib. 1, 39, 61:

rem consilio,

Ter. Eun. 1, 1, 13:

belli fera munera Mavors regit,

Lucr. 1, 33; cf.

bella,

Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

Cic. Att. 16, 2, 2:

alicujus animum atque ingenium,

Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

animi motus (with moderari cupiditates),

Cic. Part. Or. 22, 76:

mores,

Ov. M. 15, 834:

animos dictis,

Verg. A. 1, 153:

animum,

Hor. Ep. 1, 2, 62:

ut me ipse regam,

id. ib. 1, 1, 27:

consilia senatus,

Quint. 12, 1, 26:

valetudines principis,

Tac. A. 6, 50; cf.:

valetudinem arbitratu suo,

Suet. Tib. 68 al.:

neque regerentur magis quam regerent casus,

Sall. J. 1, 5; cf.:

jam regi leges, non regere,

Liv. 10, 13:

utroque vorsum rectum est ingenium meum,

Plaut. Capt. 2, 3, 6:

vellem suscepisses juvenem regendum,

Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

Silvanum specie obsequii regebat,

Tac. H. 3, 50:

nemo regere potest, nisi qui et regi,

Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—

Transf.

To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

rem publicam,

id. ib. 1, 26, 41;

1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

id. ib. 1, 34 fin.;

2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

id. ib. 1, 26, 42; cf.:

Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

id. ib. 1, 27, 43:

Frisios,

Tac. A. 4, 72:

populos imperio,

Verg. A. 6, 851:

imperiis Italiam,

id. ib. 4, 230:

legiones,

Tac. A. 15, 7; cf.

cohortes,

id. H. 4, 12:

exercitum,

Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

domum,

Vulg. 1 Tim. 5, 4:

diva, quae regis Antium,

Hor. C. 1, 35, 1:

Diana, quae silentium regis,

id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

animi partes consilio,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

id. ib. 2, 23, 43:

rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

Tiberio regente,

Tac. A. 4, 33; 13, 3:

stare rempublicam nisi uno regente non posse,

Quint. 3, 8, 47:

quo regente,

Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

Clemens ambitioso imperio regebat,

i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—

To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

errantem regere,

Caes. B. C. 3, 57:

rogo, domine, consilio me regas, etc.,

Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,

P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

contemptus regentium,

Tac. A. 12, 54:

in obsequium regentis,

id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

vita regentis,

Claud. IV. Cons. Hon. 301:

excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

Claud. Laud. Stil. 1, 168.—

rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.

Lit., of horizontal direction:

pars Remorum recta est (opp. refracta),

Lucr. 4, 439:

sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

id. 2, 249 Munro:

rectā regione iter instituere,

Liv. 21, 31:

India, rectā regione spatiosa,

Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

Plaut. Trin. 4, 2, 26:

via,

id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

platea,

Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

porta,

Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

ostium,

id. Mil. 2, 3, 58:

ostia viarum (opp. iter flexum),

Lucr. 4, 93:

cursus hinc in Africam,

Liv. 26, 43:

saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

Caes. B. G. 7, 23 fin.:

recto flumine,

Verg. A. 8, 57:

recto ad Iberum itinere,

Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

ne qua forent pedibus vestigia rectis,

Verg. A. 8, 209:

recto grassetur limite miles,

Ov. Tr. 2, 477:

velut rectae acies concurrissent,

in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

acies,

id. 35, 28:

qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

Quint. 8, 3, 9:

hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

Cic. Rab. Post. 17, 48:

adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

Sen. Const. 5, 5:

rectis oculis gladios micantes videre,

id. Ep. 76, 33; 104, 24:

oculi,

Suet. Aug. 16; cf.

acies,

Ov. M. 2, 776:

lumen,

Luc. 9, 638:

vultus,

Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

saxa,

perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

rectae prope rupes,

id. 38, 20:

truncus,

Ov. M. 7, 640:

ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

Cic. Fin. 3, 16, 53:

caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

Quint. 11, 3, 69:

homines,

straight, erect, Cat. 10, 20; so,

Quintia,

id. 86, 1:

puella,

Hor. S. 1, 2, 123:

senectus,

Juv. 3, 26:

iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

Luc. 7, 327. — Comp.:

crus Rectius,

Hor. S. 1, 2, 82:

rectior coma,

smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

longā trabe rectior exstet,

Ov. M. 3, 78:

crura,

Pall. 7, 7. — Sup.:

rectissima linea,

Quint. 3, 6, 83:

via,

id. 12, 2, 27. —

Trop.

In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

ut rectā viā rem narret ordine omnem,

Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

rectā viā depelli,

Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

so post-class.: de viā rectā declinare,

Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

recta consilia dare,

Ter. And. 2, 1, 9:

quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

quae sunt recta et simplicia laudantur,

id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

id. 2, 5, 11; cf.:

(oratio) recta an ordine permutato,

id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

recto ac justo proelio dimicare,

Liv. 35, 4 fin.:

rectarum cenarum consuetudo,

a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

cena,

Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

recta,

Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

domus recta est (with contenta decore simplici),

Sen. Ep. 100, 6:

nominibus rectis expendere nummos,

i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

Cic. Off. 1, 38, 137:

quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

id. Ac. 1, 5, 19:

aliter, quam est rectum verumque dicere,

Quint. 6, 3, 89:

cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

id. 8, 5, 6;

so (opp. durum et incomptum),

id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

mutare aliquid a recto,

id. 2, 13, 11:

recta et vera loquere,

i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

Quint. 10, 5, 12:

ea plerumque recta sunt,

id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

rectior divisio,

Quint. 7, 2, 39:

si quid novisti rectius istis,

Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

rectissima ratio,

Quint. 2, 13, 3.—

In partic.

Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

id. Lael. 22, 82;

so with honestum,

id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

(opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

recta consilia (opp. prava),

Liv. 1, 27:

in rectis (opp. in pravitatibus),

Cic. Leg. 1, 11, 31:

curvo dignoscere rectum,

Hor. Ep. 2, 2, 44:

mens sibi conscia recti,

Verg. A. 1, 604:

fidem rectumque colebat,

Ov. M. 1, 90:

recta ingenia (opp. perversa),

Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

Hor. C. 4, 9, 36:

natura,

id. S. 1, 6, 66:

ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

Cic. Fam. 12, 5, 2:

judex,

Quint. 4, 1, 13; cf.

auditor,

Plin. Ep. 2, 19, 6:

vir rectus et sanctus,

id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

beatus judicii rectus,

Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

rectum est gravitatem retinere,

Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—

In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

opp. obliqui casus),

Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,

rectā,

rectō,

rectē.

rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

hic ad me rectā habet rectam viam,

Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

jam ad regem rectā me ducam,

id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

tu rus hinc ibis?... rectā,

id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

Marius ab subselliis in rostra rectā,

Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —

rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—

rectē.

Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

Cato, R. R. 33, 4:

sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

Cic. Fin. 1, 6, 20:

satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

Plin. 7, 2, 2, § 24.—

Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

fecisti edepol et recte et bene,

Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

so with commode,

Ter. Heaut. 1, 1, 100:

recte et sapienter facit,

Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

recte atque ordine factum,

Cic. Quint. 7, 28:

recte atque ordine facere,

id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

recte atque in loco constare,

id. Mur. 12, 26:

recte factum,

Plaut. Capt. 3, 5, 52:

seu recte seu pervorse facta sunt,

id. Trin. 1, 2, 146:

seu recte seu perperam facere,

Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

recte dictum (opp. absurde),

Plaut. Capt. 1, 1, 4:

recte concludere (opp. vitiose),

Cic. Ac. 2, 30, 98:

recte factum (opp. turpiter),

Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47:

hercle quin tu recte dicis,

id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

non recte judicas de Catone,

Cic. Lael. 2, 9; cf.:

rectissime quidem judicas,

id. Rep. 3, 32, 44:

tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

monere,

id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

admonere recte,

id. Men. 5, 9, 33:

suis amicis recte res suas narrare,

properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

aliquem asservare recte, ne aufugiat,

duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

alicui recte dare epistulam,

correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

cum fuit cui recte ad te litteras darem,

safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

alicui suam salutem recte committere,

Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

ludi recte facti,

id. 36, 2:

ver sacrum non esse recte factum,

id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

valere,

id. Merc. 2, 3, 53:

apud matrem recte est,

i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

recte esse,

id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

recte sit oculis tuis,

Gell. 13, 30, 11:

olivetum recte putare,

properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

solet illa recte sub manus succedere,

well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

recte cavere,

to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

deos volo consilia vostra recte vortere,

well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

vortere,

id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

nec recte loqui alicui,

id. Bacch. 4, 4, 83:

nec recte dicere in aliquem,

id. As. 1, 3, 3;

and simply nec recte dicere,

id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

ad omnia alia aetate sapimus rectius,

Ter. Ad. 5, 3, 46:

hic tibi erit rectius,

Plaut. Men. 2, 3, 31:

rectius bella gerere,

Liv. 3, 2 fin.:

non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —

With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

locus recte ferax,

Cato, R. R. 44:

salvus sum recte,

Plaut. Am. 2, 1, 34:

morata recte,

id. Aul. 2, 2, 62:

oneratus recte,

id. Bacch. 2, 3, 115:

non recte vinctus est,

Ter. And. 5, 4, 52.—

Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—

So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

rogo numquid velit? Recte inquit,

i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

Hor. A. P. 4, 28.

* * *

com-mŏdus, a, um, adj., that has a due or proper measure; hence,

Object., complete, perfect, of full weight or measure, fit, suitable, due, proper, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose;

most freq. in Plaut.): statura,

a tall stature, Plaut. As. 2, 3, 21:

capillus,

id. Most. 1, 3, 98:

viginti argenti minae,

full twenty, id. As. 3, 3, 134 (cf. id. ib. 3, 3, 144: minae bonae); id. Merc. 2, 3, 101:

talentum argenti,

id. Rud. 5, 2, 31; Lucil. ap. Non. p. 266, 27:

novem cyathis commodis miscentur pocula,

Hor. C. 3, 19, 12:

alimenta,

Dig. 34, 1, 16, § 1:

capitis valetudo commodior,

more firm, Cels. 8, 1; Quint. 6, 3, 77;

and transf. to the person: vivere filium atque etiam commodiorem esse,

to be better, Plin. Ep. 3, 16, 4.—

Subject., suitable, fit, convenient, opportune, commodious, easy, appropriate for some one or something, favorable, friendly to (in every period and species of composition); constr. with dat. or absol., rarely with ad (v. the foll.).

Of things.

With dat.

Of the purpose or use:

curationi omnia commodiora,

Liv. 30, 19, 5:

nec pecori opportuna seges nec commoda Baccho,

Verg. G. 4, 129.—

Of the person:

hoc et vobis et meae commodum famae arbitror,

Ter. Hec. 4, 2, 9:

quod erit mihi bonum et commodum,

id. Phorm. 1, 2, 81:

nulla lex satis commoda omnibus est (corresp. with prodesse),

Liv. 34, 3, 5:

primordia eloquentiae mortalibus,

Tac. Or. 12:

hanc sibi commodissimam belli rationem judicavit,

Caes. B. C. 3, 85:

quae sit stella homini commoda, quaeque mala,

Prop. 2 (3), 27, 4.—

Absol.:

hiberna,

Liv. 42, 67, 8:

longius ceterum commodius iter,

id. 22, 2, 2; cf.:

commodissimus in Britanniam transjectus,

Caes. B. G. 5, 2:

commodius anni tempus,

Cic. Att. 9, 3, 1; cf. Ter. And. 5, 2, 3:

faciliore ac commodiore judicio,

Cic. Caecin. 3, 8:

litterae satis commodae de Britannicis rebus,

id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 25:

mores,

id. Lael. 15, 54:

commodissimum esse statuit, omnes naves subduci, etc.,

Caes. B. G. 5, 11.—

With or without dat. pers. in the phrase commodum est, it pleases, is agreeable, = libet:

proinde ut commodum est,

Plaut. Am. 2, 1, 8; 3, 1, 2: dum erit commodum, Ter. Ad. 1, 2, 38:

si id non commodum est,

id. Eun. 3, 2, 49; id. Phorm. 5, 8, 37; Cic. Verr. 2, 2, 13, § 33 Ascon.; 2, 2, 16, § 39; 2, 1, 26, § 65; 2, 3, 70, § 165; id. Div. 1, 49, 111; id. de Or. 3, 23, 87; Plin. Pan. 48, 1:

id si tibi erit commodum, cures velim,

Cic. Att. 13, 48, 2; Cels. 4, 4; 4, 22.—

With ad and acc. of purpose (very rare):

nec satis ad cursus commoda vestis Erat,

Ov. F. 2, 288.—

With sup. in u (rare):

hoc exornationis genus... commodum est auditu,

Auct. Her. 4, 18, 26.—

Of persons, serving a neighbor or (more freq.) accommodating one ' s self to his wishes, useful, serviceable, pleasant, agreeable, obliging, neighborly, friendly, polite, affable, gentle, etc.:

mihi commodus uni,

Hor. Ep. 1, 9, 9; cf. id. ib. 2, 1, 227:

quemquamne existimas Catone commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?

Cic. Mur. 31, 66:

commodior mitiorque,

id. Q. Fr. 1, 1, 13, § 39:

Apronius, qui aliis inhumanus ac barbarus, isti uni commodus ac disertus,

id. Verr. 2, 3, 9, § 23:

convivae,

Plaut. Poen. 3, 3, 2; cf.:

commodus comissator,

Ter. Ad. 5, 2, 8; and:

commodus meis sodalibus,

Hor. C. 4, 8, 1:

homines,

Plaut. Ps. 1, 5, 28:

mulier commoda, Faceta,

Ter. Heaut. 3, 2, 10; cf. id. And. 5, 2, 3.—In a double sense with I. supra:

ubi tu commoda's, capillum commodum esse credito,

Plaut. Most. 1, 3, 98.— Poet., of the measure of iambic verse:

spondeos in jura paterna recepit Commodus et patiens,

sharing the paternal rights with them, in a fraternal manner, Hor. A. P. 257.—Hence,

Subst.: commŏdum, i, n.

A convenient opportunity, favorable condition, convenience (rare, but in good prose):

nostrum exspectare,

Cic. Att. 16, 2, 1:

cum tamdiu sedens meum commodum exspectet,

id. ib. 14, 2, 3;

12, 38, 1: velim aliquando, cum erit tuum commodum, Lentulum puerum visas,

when it shall be convenient for you, id. ib. 12, 28, 3.—More freq.,

In the connection commodo meo, tuo, etc., per commodum, ex commodo, at, or according to my, thy, etc., convenience, conveniently, at one ' s leisure:

etiamsi spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

according to our convenience, Cic. Verr. 1, 18, 56:

quod commodo tuo fiat,

id. Fam. 4, 2, 4; 1, 1, 3; id. Att. 13, 48, 1: suo commodo me convenire, Caes. ap. Cic. ib. 14, 1, 2:

ubi consul copias per commodum exponere posset,

Liv. 42, 18, 3:

tamquam lecturus ex commodo,

Sen. Ep. 46, 1; Col. 12, 19, 3;

so opp. festinanter,

id. 6, 2, 14.—

Advantage, profit (very freq. in all periods and species of composition):

commodum est, quod plus usus habet quam molestiae: bonum sincerum debet esse et ab omni parte innoxium,

Sen. Ep. 87, 36 sq.:

ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

Ter. And. 4, 1, 4:

ut ex illius commodo meum compararem commodum,

id. Heaut. 2, 4, 17; cf. id. Hec. 5, 3, 42; Cic. N. D. 1, 9, 23:

cui tam subito tot congruerint commoda,

Ter. Eun. 5, 8, 3:

(honestatem) ipsam suo splendore ad se animos ducere, nullo prorsus commodo extrinsecus posito, Cic. Ac. Fragm. ap. Aug. contr. Ac. 3, 7, 15 (IV. 2, p. 470 Orell.): sequi matris commodum,

Ter. Hec. 3, 5, 31:

pacis,

Cic. de Or. 2, 82, 335:

contra valetudinis commodum laborare,

to the injury of health, id. Mur. 23, 47:

mea,

Hor. Ep. 1, 14, 37:

in publica peccem,

id. ib. 2, 1, 3; cf.:

populi commoda,

Nep. Phoc. 4, 1.—

Specif., a reward, pay, stipend, salary, wages for public service: veteranorum, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2, 3:

omnibus provincialibus ornamentis commodisque depositis,

emoluments, id. Red. in Sen. 14, 35; Suet. Ner. 32; cf.:

emeritae militiae,

id. Calig. 44; id. Aug. 49; cf. also id. Vit. 15; id. Galb. 12:

militibus commoda dare,

Ov. A. A. 1, 131 sq.:

tribunatus,

Cic. Fam. 7, 8, 1:

missionum,

Suet. Aug. 49.—

A favor, privilege, immunity, Suet. Aug. 31; id. Claud. 19.—

A useful thing, a good:

commoda vitae,

Cic. Tusc. 1, 36, 87; Lucr. 3, 2; cf.:

cetera opinione bona sunt... proprietas in illis boni non est. Itaque commoda vocentur,

Sen. Ep. 74, 17:

inter commoda illas (divitias) numeratis: atqui eādem ratione ne commodum quidem erunt,

id. ib. 87, 29. —

Sometimes commodo or per commodum, adverb. antith. to that which is [p. 382] injurious, without injury or detriment:

ut regem reducas, quod commodo rei publicae facere possis,

Cic. Fam. 1, 1, 3:

si per commodum reipublicae posset, Romam venisset,

Liv. 10, 25, 17.—

Concr., = commodatum, that which is lent, a loan:

qui forum et basilicas commodis hospitum, non furtis nocentium ornarent,

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf. Isid. Orig. 5, 25, 16.—

Advv.:

commŏdum, adv. temp. (only in colloquial lang. and post-class. prose writers).

At a fit time, just in time, at the very nick, at the very moment, opportunely, seasonably ( = opportune, eukairôs):

ecce autem commodum aperitur foris,

Plaut. Mil. 4, 4, 61:

commodum adveni domum,

id. Am. 2, 2, 37:

orditur loqui,

id. Trin. 5, 2, 12:

ipse exit Lesbonicus,

id. ib. 2, 3, 9: eukairôs ad me venit, cum haberem Dolabellam, Torquatus... commodum egeram diligentissime, Cic. Att. 13, 9, 1; Symm. Ep. 2, 47. —

To designate a point of time that corresponds with another, or that just precedes it, just, just then, just now.

Absol.:

ad te hercle ibam commodum,

Plaut. Cas. 3, 4, 3; Ter. Phorm. 4, 3, 9:

Taurus, sectatoribus commodum dimissis, sedebat, etc.,

Gell. 2, 2, 2:

si istac ibis, commodum obviam venies patri,

just meet, Plaut. Merc. 1, 2, 107. —

With postquam or (more freq.) with cum in a parallel clause:

postquam me misisti ad portum cum luci simul, Commodum radiosus ecce sol superabat ex mari,

Plaut. Stich. 2, 2, 41:

quom huc respicio ad virginem, Illa sese interea commodum huc advorterat,

Ter. Eun. 2, 3, 52:

commodum discesseras heri, cum Trebatius venit,

Cic. Att. 13, 9, 1:

emerseram commodum ex Antiati in Appiam, cum in me incurrit Curio,

id. ib. 2, 12, 2 B. and K. (al. commode); so with the pluperf. and a foll. cum, id. ib. 13, 19, 1; 13, 30, 2; 10, 16, 1; App. M. 1, p. 107, 15:

adducitur a Veneriis Lollius commodum cum Apronius e palaestrā redisset,

Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61 B. and K. (Zumpt, commode):

cum jam filiae nostrae dies natalis appeteret, commodum aderant, quae muneri miseratis,

Symm. Ep. 3, 50. —

commŏdŏ, adv. temp., = commodum, a., just in time, seasonably, just at this time (ante-class. and very rare): commodo eccum exit, Titin. ap. Charis. p. 177 P. (i. e. in tempore, Charis.): commodo de parte superiore descendebat, Sisenn. ib.: commodo dictitemus, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 174; cf. id. ib. p. 177.—

commŏdē, adv.

(Acc. to commodus, I.) Duly, properly, completely, rightly, well, skilfully, neatly, etc. (class.):

suo quique loco viden' capillus satis compositu'st commode?

Plaut. Most. 1, 3, 97: commode amictus non sum, id. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 3:

saltare, Nep. praef. § 1: legere,

Plin. Ep. 5, 19, 3; cf. in comp., id. ib. 9, 34, 1:

multa breviter et commode dicta,

Cic. Lael. 1, 1; cf. id. de Or. 1, 53, 227; id. Rosc. Am. 4, 9; Ter. Hec. 1, 2, 20; 1, 2, 33 al.:

cogitare,

id. Heaut. prol. 14:

audire,

Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

valere,

Plin. Ep. 3, 20, 11:

feceris commode mihique gratum, si, etc.,

Cic. Att. 10, 3 fin.:

commode facere, quod, etc.,

id. ib. 11, 7, 7; in comp.:

commodius fecissent tribuni plebis, si, etc.,

id. Agr. 3, 1, 1.—In medic.:

commode facere,

to do well, be beneficial, Cels. 4, 12.—

(Acc. to commodus, II.)

Conveniently, suitably, opportunely, fitly, aptly, appropriately:

magis commode quam strenue navigavi,

Cic. Att. 16, 6, 1:

ille satis scite et commode tempus ad te cepit adeundi,

id. Fam. 11, 16, 1:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2:

explorat, quo commodissime itinere valles transiri possit,

Caes. B. G. 5, 49 fin.:

hoc ego commodius quam tu vivo,

Hor. S. 1, 6, 110; cf.:

consumere vitiatum commodius quam integrum,

id. ib. 2, 2, 91; Quint. 6, 3, 54:

cui commodissime subjungitur,

id. 9, 3, 82; cf. id. 4, 1, 76.—

In a friendly manner, pleasantly, gently, kindly:

acceptae bene et commode eximus,

Plaut. Cas. 5, 1, 1; id. Poen. 1, 2, 190; Ter. Heaut. 3, 2, 48.—

(Equiv. to commodum, adv. b.) Just, just at the moment when, etc.; only v.l. in the doubtful passages cited supra, commodum, b. fin.

Commŏdus, i, m., a Roman cognomen; so L. Aelius Aurelius Commodus, Roman emperor, Lampr. Commod. 1 sq.; Eutr. 8, 15 al.—Hence,

Commŏdĭā-nus, a, um, adj., of or pertaining to Commodus: horti, Lampr. Commod. 8:

thermae,

Spart. Nigid. 6 al. —

Commŏ-dĭus, a, um, adj., the same:

Nonae,

Lampr. Commod. 12; cf. id. ib. 11.—

Commŏ-dus, a, um, adj., the same: mensis, i. e. August, which Commodus wished to name after himself, Lampr. Commod. 11.

com-mŏdus, a, um, adj., that has a due or proper measure; hence,

Object., complete, perfect, of full weight or measure, fit, suitable, due, proper, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose;

most freq. in Plaut.): statura,

a tall stature, Plaut. As. 2, 3, 21:

capillus,

id. Most. 1, 3, 98:

viginti argenti minae,

full twenty, id. As. 3, 3, 134 (cf. id. ib. 3, 3, 144: minae bonae); id. Merc. 2, 3, 101:

talentum argenti,

id. Rud. 5, 2, 31; Lucil. ap. Non. p. 266, 27:

novem cyathis commodis miscentur pocula,

Hor. C. 3, 19, 12:

alimenta,

Dig. 34, 1, 16, § 1:

capitis valetudo commodior,

more firm, Cels. 8, 1; Quint. 6, 3, 77;

and transf. to the person: vivere filium atque etiam commodiorem esse,

to be better, Plin. Ep. 3, 16, 4.—

Subject., suitable, fit, convenient, opportune, commodious, easy, appropriate for some one or something, favorable, friendly to (in every period and species of composition); constr. with dat. or absol., rarely with ad (v. the foll.).

Of things.

With dat.

Of the purpose or use:

curationi omnia commodiora,

Liv. 30, 19, 5:

nec pecori opportuna seges nec commoda Baccho,

Verg. G. 4, 129.—

Of the person:

hoc et vobis et meae commodum famae arbitror,

Ter. Hec. 4, 2, 9:

quod erit mihi bonum et commodum,

id. Phorm. 1, 2, 81:

nulla lex satis commoda omnibus est (corresp. with prodesse),

Liv. 34, 3, 5:

primordia eloquentiae mortalibus,

Tac. Or. 12:

hanc sibi commodissimam belli rationem judicavit,

Caes. B. C. 3, 85:

quae sit stella homini commoda, quaeque mala,

Prop. 2 (3), 27, 4.—

Absol.:

hiberna,

Liv. 42, 67, 8:

longius ceterum commodius iter,

id. 22, 2, 2; cf.:

commodissimus in Britanniam transjectus,

Caes. B. G. 5, 2:

commodius anni tempus,

Cic. Att. 9, 3, 1; cf. Ter. And. 5, 2, 3:

faciliore ac commodiore judicio,

Cic. Caecin. 3, 8:

litterae satis commodae de Britannicis rebus,

id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 25:

mores,

id. Lael. 15, 54:

commodissimum esse statuit, omnes naves subduci, etc.,

Caes. B. G. 5, 11.—

With or without dat. pers. in the phrase commodum est, it pleases, is agreeable, = libet:

proinde ut commodum est,

Plaut. Am. 2, 1, 8; 3, 1, 2: dum erit commodum, Ter. Ad. 1, 2, 38:

si id non commodum est,

id. Eun. 3, 2, 49; id. Phorm. 5, 8, 37; Cic. Verr. 2, 2, 13, § 33 Ascon.; 2, 2, 16, § 39; 2, 1, 26, § 65; 2, 3, 70, § 165; id. Div. 1, 49, 111; id. de Or. 3, 23, 87; Plin. Pan. 48, 1:

id si tibi erit commodum, cures velim,

Cic. Att. 13, 48, 2; Cels. 4, 4; 4, 22.—

With ad and acc. of purpose (very rare):

nec satis ad cursus commoda vestis Erat,

Ov. F. 2, 288.—

With sup. in u (rare):

hoc exornationis genus... commodum est auditu,

Auct. Her. 4, 18, 26.—

Of persons, serving a neighbor or (more freq.) accommodating one ' s self to his wishes, useful, serviceable, pleasant, agreeable, obliging, neighborly, friendly, polite, affable, gentle, etc.:

mihi commodus uni,

Hor. Ep. 1, 9, 9; cf. id. ib. 2, 1, 227:

quemquamne existimas Catone commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?

Cic. Mur. 31, 66:

commodior mitiorque,

id. Q. Fr. 1, 1, 13, § 39:

Apronius, qui aliis inhumanus ac barbarus, isti uni commodus ac disertus,

id. Verr. 2, 3, 9, § 23:

convivae,

Plaut. Poen. 3, 3, 2; cf.:

commodus comissator,

Ter. Ad. 5, 2, 8; and:

commodus meis sodalibus,

Hor. C. 4, 8, 1:

homines,

Plaut. Ps. 1, 5, 28:

mulier commoda, Faceta,

Ter. Heaut. 3, 2, 10; cf. id. And. 5, 2, 3.—In a double sense with I. supra:

ubi tu commoda's, capillum commodum esse credito,

Plaut. Most. 1, 3, 98.— Poet., of the measure of iambic verse:

spondeos in jura paterna recepit Commodus et patiens,

sharing the paternal rights with them, in a fraternal manner, Hor. A. P. 257.—Hence,

Subst.: commŏdum, i, n.

A convenient opportunity, favorable condition, convenience (rare, but in good prose):

nostrum exspectare,

Cic. Att. 16, 2, 1:

cum tamdiu sedens meum commodum exspectet,

id. ib. 14, 2, 3;

12, 38, 1: velim aliquando, cum erit tuum commodum, Lentulum puerum visas,

when it shall be convenient for you, id. ib. 12, 28, 3.—More freq.,

In the connection commodo meo, tuo, etc., per commodum, ex commodo, at, or according to my, thy, etc., convenience, conveniently, at one ' s leisure:

etiamsi spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

according to our convenience, Cic. Verr. 1, 18, 56:

quod commodo tuo fiat,

id. Fam. 4, 2, 4; 1, 1, 3; id. Att. 13, 48, 1: suo commodo me convenire, Caes. ap. Cic. ib. 14, 1, 2:

ubi consul copias per commodum exponere posset,

Liv. 42, 18, 3:

tamquam lecturus ex commodo,

Sen. Ep. 46, 1; Col. 12, 19, 3;

so opp. festinanter,

id. 6, 2, 14.—

Advantage, profit (very freq. in all periods and species of composition):

commodum est, quod plus usus habet quam molestiae: bonum sincerum debet esse et ab omni parte innoxium,

Sen. Ep. 87, 36 sq.:

ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

Ter. And. 4, 1, 4:

ut ex illius commodo meum compararem commodum,

id. Heaut. 2, 4, 17; cf. id. Hec. 5, 3, 42; Cic. N. D. 1, 9, 23:

cui tam subito tot congruerint commoda,

Ter. Eun. 5, 8, 3:

(honestatem) ipsam suo splendore ad se animos ducere, nullo prorsus commodo extrinsecus posito, Cic. Ac. Fragm. ap. Aug. contr. Ac. 3, 7, 15 (IV. 2, p. 470 Orell.): sequi matris commodum,

Ter. Hec. 3, 5, 31:

pacis,

Cic. de Or. 2, 82, 335:

contra valetudinis commodum laborare,

to the injury of health, id. Mur. 23, 47:

mea,

Hor. Ep. 1, 14, 37:

in publica peccem,

id. ib. 2, 1, 3; cf.:

populi commoda,

Nep. Phoc. 4, 1.—

Specif., a reward, pay, stipend, salary, wages for public service: veteranorum, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2, 3:

omnibus provincialibus ornamentis commodisque depositis,

emoluments, id. Red. in Sen. 14, 35; Suet. Ner. 32; cf.:

emeritae militiae,

id. Calig. 44; id. Aug. 49; cf. also id. Vit. 15; id. Galb. 12:

militibus commoda dare,

Ov. A. A. 1, 131 sq.:

tribunatus,

Cic. Fam. 7, 8, 1:

missionum,

Suet. Aug. 49.—

A favor, privilege, immunity, Suet. Aug. 31; id. Claud. 19.—

A useful thing, a good:

commoda vitae,

Cic. Tusc. 1, 36, 87; Lucr. 3, 2; cf.:

cetera opinione bona sunt... proprietas in illis boni non est. Itaque commoda vocentur,

Sen. Ep. 74, 17:

inter commoda illas (divitias) numeratis: atqui eādem ratione ne commodum quidem erunt,

id. ib. 87, 29. —

Sometimes commodo or per commodum, adverb. antith. to that which is [p. 382] injurious, without injury or detriment:

ut regem reducas, quod commodo rei publicae facere possis,

Cic. Fam. 1, 1, 3:

si per commodum reipublicae posset, Romam venisset,

Liv. 10, 25, 17.—

Concr., = commodatum, that which is lent, a loan:

qui forum et basilicas commodis hospitum, non furtis nocentium ornarent,

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf. Isid. Orig. 5, 25, 16.—

Advv.:

commŏdum, adv. temp. (only in colloquial lang. and post-class. prose writers).

At a fit time, just in time, at the very nick, at the very moment, opportunely, seasonably ( = opportune, eukairôs):

ecce autem commodum aperitur foris,

Plaut. Mil. 4, 4, 61:

commodum adveni domum,

id. Am. 2, 2, 37:

orditur loqui,

id. Trin. 5, 2, 12:

ipse exit Lesbonicus,

id. ib. 2, 3, 9: eukairôs ad me venit, cum haberem Dolabellam, Torquatus... commodum egeram diligentissime, Cic. Att. 13, 9, 1; Symm. Ep. 2, 47. —

To designate a point of time that corresponds with another, or that just precedes it, just, just then, just now.

Absol.:

ad te hercle ibam commodum,

Plaut. Cas. 3, 4, 3; Ter. Phorm. 4, 3, 9:

Taurus, sectatoribus commodum dimissis, sedebat, etc.,

Gell. 2, 2, 2:

si istac ibis, commodum obviam venies patri,

just meet, Plaut. Merc. 1, 2, 107. —

With postquam or (more freq.) with cum in a parallel clause:

postquam me misisti ad portum cum luci simul, Commodum radiosus ecce sol superabat ex mari,

Plaut. Stich. 2, 2, 41:

quom huc respicio ad virginem, Illa sese interea commodum huc advorterat,

Ter. Eun. 2, 3, 52:

commodum discesseras heri, cum Trebatius venit,

Cic. Att. 13, 9, 1:

emerseram commodum ex Antiati in Appiam, cum in me incurrit Curio,

id. ib. 2, 12, 2 B. and K. (al. commode); so with the pluperf. and a foll. cum, id. ib. 13, 19, 1; 13, 30, 2; 10, 16, 1; App. M. 1, p. 107, 15:

adducitur a Veneriis Lollius commodum cum Apronius e palaestrā redisset,

Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61 B. and K. (Zumpt, commode):

cum jam filiae nostrae dies natalis appeteret, commodum aderant, quae muneri miseratis,

Symm. Ep. 3, 50. —

commŏdŏ, adv. temp., = commodum, a., just in time, seasonably, just at this time (ante-class. and very rare): commodo eccum exit, Titin. ap. Charis. p. 177 P. (i. e. in tempore, Charis.): commodo de parte superiore descendebat, Sisenn. ib.: commodo dictitemus, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 174; cf. id. ib. p. 177.—

commŏdē, adv.

(Acc. to commodus, I.) Duly, properly, completely, rightly, well, skilfully, neatly, etc. (class.):

suo quique loco viden' capillus satis compositu'st commode?

Plaut. Most. 1, 3, 97: commode amictus non sum, id. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 3:

saltare, Nep. praef. § 1: legere,

Plin. Ep. 5, 19, 3; cf. in comp., id. ib. 9, 34, 1:

multa breviter et commode dicta,

Cic. Lael. 1, 1; cf. id. de Or. 1, 53, 227; id. Rosc. Am. 4, 9; Ter. Hec. 1, 2, 20; 1, 2, 33 al.:

cogitare,

id. Heaut. prol. 14:

audire,

Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

valere,

Plin. Ep. 3, 20, 11:

feceris commode mihique gratum, si, etc.,

Cic. Att. 10, 3 fin.:

commode facere, quod, etc.,

id. ib. 11, 7, 7; in comp.:

commodius fecissent tribuni plebis, si, etc.,

id. Agr. 3, 1, 1.—In medic.:

commode facere,

to do well, be beneficial, Cels. 4, 12.—

(Acc. to commodus, II.)

Conveniently, suitably, opportunely, fitly, aptly, appropriately:

magis commode quam strenue navigavi,

Cic. Att. 16, 6, 1:

ille satis scite et commode tempus ad te cepit adeundi,

id. Fam. 11, 16, 1:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2:

explorat, quo commodissime itinere valles transiri possit,

Caes. B. G. 5, 49 fin.:

hoc ego commodius quam tu vivo,

Hor. S. 1, 6, 110; cf.:

consumere vitiatum commodius quam integrum,

id. ib. 2, 2, 91; Quint. 6, 3, 54:

cui commodissime subjungitur,

id. 9, 3, 82; cf. id. 4, 1, 76.—

In a friendly manner, pleasantly, gently, kindly:

acceptae bene et commode eximus,

Plaut. Cas. 5, 1, 1; id. Poen. 1, 2, 190; Ter. Heaut. 3, 2, 48.—

(Equiv. to commodum, adv. b.) Just, just at the moment when, etc.; only v.l. in the doubtful passages cited supra, commodum, b. fin.

Commŏdus, i, m., a Roman cognomen; so L. Aelius Aurelius Commodus, Roman emperor, Lampr. Commod. 1 sq.; Eutr. 8, 15 al.—Hence,

Commŏdĭā-nus, a, um, adj., of or pertaining to Commodus: horti, Lampr. Commod. 8:

thermae,

Spart. Nigid. 6 al. —

Commŏ-dĭus, a, um, adj., the same:

Nonae,

Lampr. Commod. 12; cf. id. ib. 11.—

Commŏ-dus, a, um, adj., the same: mensis, i. e. August, which Commodus wished to name after himself, Lampr. Commod. 11.

jam, adv. [for diam, collat. form of diem, cf. pri-dem, du-dum, Corss. Ausspr. I. p. 213; II. p. 850; but acc. to Curt. Gr. Etym. 398, 620; locat. form from pronom. stem ja].

Of time, denoting a point or moment of time as coinciding with that of the action, etc., described.

Of present time.

As opp. to past or future, at this time, now, just now, at present, i. e. while I speak or write this.

Jam alone:

jamne autem, ut soles, deludis?

Plaut. Aul. 5, 11:

jam satis credis sobrium esse me,

Ter. Eun. 4, 4, 36:

saltus reficit jam roscida luna,

Verg. G. 3, 337:

jam tenebris et sole cadente,

id. ib. 3, 401:

jamque dies, ni fallor, adest,

id. A. 5, 49:

jam advesperascit,

Ter. And. 3, 4, 2:

reddere qui voces jam scit puer,

Hor. A. P. 158: stabat modo consularis, modo septemvir epulonum;

jam neutrum,

Plin. Ep. 2, 11, 12:

jam melior, jam, diva, precor,

Verg. A. 12, 179:

Hem, scio jam quod vis dicere,

Plaut. Mil. 1, 1, 36:

in ea (consuetudine) quaedam sunt jura ipsa jam certa propter vetustatem,

Cic. Inv. 2, 22, 67:

jam tempus agi,

Verg. A. 5, 638:

surgere jam tempus,

Cat. 62, 3.—

Strengthened.

By repetition: jam jam, jam jamque (nearly = nunc), at this very time, precisely now:

jam jam intellego, Crasse, quod dicas,

Cic. de Or. 3, 24, 90:

jam jam minime miror te otium perturbare,

id. Phil. 2, 34, 87:

jam jam dolet quod egi, jam jamque paenitet,

Cat. 63, 73:

jam jam linquo acies,

Verg. A. 12, 875:

jam jamque video bellum,

Cic. Att. 16, 9 fin.:

at illum ruere nuntiant et jam jamque adesse,

id. ib. 7, 20, 1; cf.:

jam mihi, jam possim contentus vivere parvo,

Tib. 1, 1, 25 (7).—

By nunc: jam nunc, just now, at this very time, as things now are:

jam nunc irata non es,

Plaut. Am. 3, 2, 65:

dux, jam nunc locatus in urbe,

Liv. 22, 38, 9; Hor. Ep. 2, 1, 127:

quae cum cogito, jam nunc timeo quidnam, etc.,

Cic. Div. in Caecil. 13, 42:

deliberationis ejus tempus ita jam nunc statui posse, etc.,

Liv. 31, 32, 3:

ipsa Venus laetos jam nunc migravit in agros,

Tib. 2, 3, 3:

nec jam nunc regina loquor,

Val. Fl. 8, 47; so,

nunc jam (nunciam): secede huc nunciam,

Plaut. Capt. 2, 1, 23:

audi nunciam,

Ter. And. 2, 1, 29:

i nunciam,

id. Ad. 2, 1, 21: nunc jam sum expeditus, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 12, 5:

nunc jam nobis vobisque consulatus patet,

Liv. 7, 32, 14.—

By tum:

jam tum opifices funguntur munere,

Plin. 11, 21, 24, § 74; Verg. G. 2, 405; id. A. 1, 18.—

By pridem, v. jampridem.—

In contrast with the time at which something was expected.

Of that which occurs sooner, already, so soon:

quies (animos) aut jam exhaustos aut mox exhauriendos, renovavit,

Liv. 21, 21, 7:

gravitate valetudinis, qua tamen jam paululum videor levari,

Cic. Fam. 6, 2, 1; 3, 8, 16:

jamne ibis,

are you going so soon, Plaut. Men. 2, 3, 86; id. Rud. 2, 7, 26.—

Of that which occurs later, at last, now, only now:

ohe jam desine deos uxor gratulando obtundere,

Ter. Heaut. 5, 1, 8:

postulo, Dave, ut redeat jam in viam,

id. And. 1, 2, 19:

jamque sero diei subducit ex acie legionem faciendis castris,

Tac. A. 2, 21:

jam sanguinis alti vis sibi fecit iter,

Luc. 2, 214.—Tandem or aliquando is often added:

jam tandem ades ilico,

Plaut. Mil. 4, 2, 39:

putamus enim utile esse te aliquando jam rem transigere,

Cic. Att. 1, 4, 1:

jam tandem Italiae fugientis prendimus oras,

Verg. A. 6, 61; Liv. 22, 12, 10.—

As continued from the past, already, by this time, ere now, till now, hitherto:

et apud Graecos quidem jam anni prope quadrigenti sunt, etc.,

Cic. Or. 51, 171:

obsolevit jam ista oratio,

id. de Imp. Pomp. 17, 52:

nondum feminam aequavimus gloriā, et jam nos laudis satietas cepit?

Curt. 9, 6, 23.—With numerals and words specifying time:

jam biennium est, cum mecum coepit rem gerere,

Plaut. Merc. 3, 1, 35; so,

plus jam anno,

id. Curc. 1, 1, 14:

sunt duo menses jam,

Cic. Rosc. Com. 3, 8:

qui septingentos jam annos vivunt, etc.,

id. Fl. 26, 63:

annum jam tertium et vicesimum regnat,

id. de Imp. Pomp. 3, 7; id. Fin. 2, 29, 94.—

With imperatives, to express haste or impatience, like Engl. now, now, straightway, at once:

quid miserum, Aenea, laceras? Jam parce sepulto,

Verg. A. 3, 41:

sed jam age, carpe viam,

id. ib. 6, 629:

et jam tu... illum adspice contra,

id. ib. 11, 373.—So in impetuous or passionate questions (freq. in Plaut.):

Jam tu autem nobis praeturam geris?

Plaut. Ep. 1, 1, 23; cf. id. Aul. 5, 11; id. Bacch. 2, 2, 25.—

Jam... jam, at one time... at another, now... now, at this time... at that:

jamque eadem digitis jam pectine pulsat eburno,

Verg. A. 647:

jamque hos cursu, jam praeterit illos,

id. ib. 4, 157:

qui jam contento, jam laxo fune laborat,

Hor. S. 2, 7, 20:

jam vino quaerens, jam somno fallere curas,

id. ib. 2, 7, 114:

jam secundae, jam adversae res, ita erudierant, etc.,

Liv. 30, 30; Tib. 1, 2, 49; Ov. M. 1, 111.—

Of past time.

In the time just past, but now, a moment ago, a little while ago, just:

videamus nunc quam sint praeclare illa his, quae jam posui, consequentia,

Cic. Fin. 3, 7, 26:

Arsinoë et jam dicta Memphis,

Plin. 5, 9, 11, § 61:

insulae praeter jam dictas,

id. 3, 26, 30, § 151:

hiems jam praecipitaverat,

Caes. B. C. 3, 25, 1:

domum quam tu jam exaedificatam habebas,

Cic. Att. 1, 6, 1.—

Like English now, by this time, already.

Alone:

jam advesperascebat,

Liv. 39, 50:

Hannibalem movisse ex hibernis, et jam Alpes transire,

id. 27, 39:

et jam fama volans... domos et moenia complet,

Verg. A. 11, 139; 12, 582; Caes. B. G. 1, 11; 6, 6:

jamque rubescebat Aurora,

Verg. A. 3, 521; 10, 260:

ut semel inclinavit pugna, jam intolerabilis Romana vis erat,

Liv. 6, 32:

cum decimum jam diem graviter ex intestinis laborarem,

Cic. Fam. 7, 26, 1.—

Strengthened.

Jam jamque, Verg. A. 8, 708.—

By tum, as early as that:

se jam tum gessisse pro cive,

Cic. Arch. 5, 11; Liv. 29, 1; Verg. 7, 738; Tac. Agr. 45.—

By tunc (post-Aug.;

once in Cic.),

Suet. Aug. 89; id. Ner. 7; Tac. H. 4, 50; Cic. Fam. 3, 12, 3 dub.—

Of a time succeeding another time referred to, from that time, thenceforth, thereafter (esp. with a or ab, when it is often = Eng. even, very):

qui aequom esse censent nos jam a pueris nasci senes,

Ter. Heaut. 2, 1, 2:

quae me maxime sicuti jam a prima adolescentia delectarunt,

Cic. Fam. 1, 9, 67:

benevolentia quae mihi jam a pueritia tua cognita est,

id. ib. 4, 7, 1:

dederas enim jam ab adolescentia documenta,

id. Mil. 8, 22: jam ab illo tempore, cum, etc., from the very time when, etc., id. Fam. 2, 16, 9; cf.:

urgerent philosophorum greges jam ab illo fonte et capite Socrate,

id. de Or. 1, 10, 42. —So with ex:

jam ex quo ipse accepisset regnum,

ever since, Liv. 42, 11, 8.—

Of future time.

In the time immediately approaching, forthwith, straightway, directly, presently:

occlude sis fores ambobus pessulis: jam ego hic ero,

Plaut. Aul. 1, 2, 25:

ille jam hic aderit,

id. Ep. 2, 2, 72: omitte;

jam adero,

Ter. Eun. 4, 6, 26; cf. id. ib. 4, 6, 1; id. And. 1, 2, 9; 4, 4, 38: bono animo es;

jam argentum ad eam deferes, quod ei es pollicitus,

id. Heaut. 4, 6, 18:

facere id ut paratum jam sit,

Plaut. As. 1, 1, 76:

jam fuerit, neque post unquam revocare licebit,

Lucr. 3, 927:

jam faciam quod voltis,

Hor. S. 1, 1, 16:

jam enim aderunt consules ad suas Nonas,

Cic. Att. 7, 20, 2.—

In the time immediately succeeding another time referred to, forthwith, at once, straightway, then:

nunc ubi me illic non videbit, jam huc recurret,

Ter. Ad. 4, 1, 10:

accede ad ignem... jam calesces,

id. Eun. 1, 2, 5:

nisi puerum tollis, jam ego hunc in mediam viam provolvam,

id. And. 4, 4, 38:

de quibus jam dicendi locus erit, cum de senioribus pauca dixero,

Cic. Brut. 25, 96:

agedum, dictatorem creemus. Jam hic centicescet furor,

Liv. 2, 29, 11:

aperi, inquit, jam scies,

Petr. 16, 2; cf. Verg. A. 1, 272.—

Representing as present an impending event, now, already, presently (mostly poet.):

jam te premet nox,

Hor. C. 1, 4, 16:

jam veniet mors, jam subrepet iners aetas,

Tib. 1, 1, 70:

jam mare turbari trabibus videbis, jam fervere litora flammis,

Verg. A. 4, 566; 6, 676:

alius Latio jam partus Achilles,

id. ib. 6, 89:

hic magnae jam locus urbis erit,

Tib. 2, 5, 55.—

With negatives, denoting cessation of previous condition: jam non, no more, no longer:

quem odisse jam non potestis,

Cic. Clu. 10, 29; Ov. M. 4, 382:

non jam,

not any more, Cic. Div. in Caecil. 1, 3:

nihil jam,

Caes. B. G. 2, 21.—

With comparatives:

ad mitiora jam ingenia,

which had become milder, Liv. 27. 39:

ad ferociores jam gentes,

which then were less civilized, id. 21, 60:

una jam potior sententia,

Stat. Th. 2, 368.

In other relations.

To denote that something will certainly, properly, or easily occur, under certain circumstances.

In a conclusion, to emphasize its relation to the condition, then surely, then:

si cogites, remittas jam me onerare injuriis,

Ter. And. 5, 1, 6: si quis voluerit animi sui [p. 1012] notionem evolvere, jam se ipse doceat, eum virum bonum esse, Cic. Off. 3, 19, 76:

si hoc dixissem, jam mihi consuli jure optimo senatus vim intulisset,

id. Cat. 1, 8, 21; id. Leg. 1, 12, 34; id. Brut. 17, 68:

si jubeat eo dirigi, jam in portu fore omnem classem,

Liv. 29, 27, 8.—

In a consequence, to show that it is conceived as immediate, now, then, therefore: satis est tibi in te, satis in legibus;

jam contemni non poteris,

Cic. Fin. 2, 26, 84:

jam hoc non potest in te non honorifice esse dictum,

id. Fam. 5, 2, 2; id. Leg. 2, 24, 60; id. Clu. 16, 46:

nec hanc solam Romani meretricem colunt... Jam quanta ista immortalitas putanda est,

Lact. 1, 20, 5:

Quae cum ita sint, ego jam hinc praedico,

Liv. 40, 36, 14: conspecta et ex muris ea multitudo erat;

jamque etiam legionariae cohortes sequebantur,

id. 10, 43, 1.—

In transitions.

To a new subject, now, moreover, again, once more then:

jam de artificiis et quaestibus... haec fere accepimus,

Cic. Off. 1, 42, 150; Verg. G. 2, 57:

jam jura legitima ex legibus cognosci oportebit,

Cic. Inv. 2, 22, 68:

jam illud senatus consultum, quod eo die factum est, etc.,

id. Fam. 5, 2, 4:

jam Saliare Numae carmen qui laudat,

Hor. Ep. 2, 1, 86. —So with vero:

jam vero motus animi, sollicitudines aegritudinesque oblivione leniuntur,

Cic. Tusc. 5, 38, 110:

jam vero virtuti Cn. Pompei quae potest par oratio inveniri?

id. de Imp. Pomp. 11, 29; 14, 41; id. Off. 3, 13 init. —With at enim:

at enim jam dicetis virtutem non posse constitui, si ea, etc.,

Cic. Fin. 4, 15, 40 init. —

In enumerations:

et aures... itemque nares... jam gustatus... tactus autem,

Cic. N. D. 2, 56, 141.—So sometimes repeatedly, at one time... at another... at another, jam... jam... jam:

jam medici, jam apparatus cibi, jam in hoc solum importatum instrumentum balinei nullius non succurrit valetudini,

Vell. 2, 114, 2; cf. Flor. 2, 17, 8, and I. A. 5. supra.—

For emphasis.

After non modo... sed ( = adeo), now, even, I may say:

non cum senatu modo, sed jam cum diis bellum gerere,

Liv. 21, 63, 6.—

Pressing the strict sense of a word or clause, now, precisely, indeed:

(Hieronymum) quem jam cur Peripateticum appellem, nescio,

Cic. Fin. 5, 5, 14:

hoc quidem haud molestum est jam, quod collus collari caret,

Plaut. Capt. 2, 2, 107:

loquor enim jam non de sapientium, sed de communibus amicitiis,

Cic. Lael. 21, 77:

te quoque jam, Thais, ita me di bene ament, amo,

Ter. Eun. 5, 2, 43:

imitatio morum alienorum... jam inter leniores affectus numerari potest,

Quint. 9, 2, 58:

reliqua jam aequitatis sunt,

id. 7, 1, 62:

cetera jam fabulosa,

Tac. G. 46:

desine: jam venio moriturus,

Verg. A. 10, 881.—So esp. with et: et jam (cf. etiam), and indeed, and in fact, et lenitas illa Graecorum et verborum comprehensio, et jam artifex, ut ita dicam, stilus, Cic. Brut. 25, 96:

pulchriora etiam Polycleti et jam plane perfecta,

id. ib. 18, 70:

Pompeium et hortari et orare et jam liberius accusare non desistimus,

id. Fam. 1, 1, 3; Quint. Decl. 5, 3; Luc. 8, 659; cf.

jamque,

Cic. Fam. 4, 6, 9; so,

jam et: nec deerat Ptolemaeus, jam et sceleris instinctor,

Tac. H. 1, 23; 1, 22;

and, ac jam: ac jam, ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,

Caes. B. G. 3, 9: jam ergo, in very fact:

jam ergo aliquis condemnavit,

Cic. Clu. 41, 113.—

In climax, even, indeed, really:

opus Paniceis, opus Placentinis quoque... jam maritumi omnes milites opus sunt mihi,

Plaut. Capt. 1, 2, 59:

jam illa quae natura, non litteris, assecuti sunt, neque cum Graecia neque ulla cum gente sunt conferenda,

Cic. Tusc. 1, 1, 2:

jam in opere quis par Romano miles?

Liv. 9, 19, 8; Quint. 12, 1, 45; Cic. Rep. 1, 5; Hor. Ep. 2, 1, 83.

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

antĕ (old form anti, whence antidea, antideo, antidhac; v. antea, anteeo, and antehac) [Gr. anti, over against, facing, anta, antên; Sanscr. anti = over against; Germ. ant- in Ant-wort = Goth. anda-vaurdi, an answer, anda-nahti, the night before], prep. and adv. (acc. to Max. Victor. p. 1953, as prep. with the grave accent; as adv. with the acute on the last syl.).

Prep. with acc., before (syn.: prae, pro).

In space, or trop. in regard to estimation, judgment, or rank (usu. only of objects at rest. while prae is used of those in motion; cf. Herz. ad Caes. B. G. 1, 21; v. exceptions infra).

In space:

quem ante aedīs video,

Plaut. Am. 1, 1, 136:

ante ostium Me audivit stare,

Ter. And. 3, 1, 16; so Vulg. Lev. 1, 5:

Ornatas paulo ante fores,

Juv. 6, 227; so Vulg. Num. 3, 26:

ante meum limen,

Juv. 11, 190:

ante suum fundum,

Cic. Mil. 10:

ut ante suos hortulos postridie piscarentur,

id. Off. 3, 14, 58:

ante sepulcrales infelix adstitit aras,

Ov. M. 8, 480; so Verg. A. 1, 344; 3, 545; Juv. 10, 268:

ante altaria,

id. 8, 155; so Vulg. Deut. 26, 4; ib. Matt. 5, 24. —Of persons:

ante hosce deos erant arulae,

Cic. Verr. 2, 4, 3:

quīs ante ora patrum contigit oppetere,

Verg. A. 1, 95; id. G. 4, 477:

ipsius unam (navem) ante oculos pontus in puppim ferit,

id. A. 1, 114; 2, 531; 2, 773:

ante se statuit funditores,

Liv. 42, 58:

Flos Asiae ante ipsum,

Juv. 5, 56; Vulg. Matt. 17, 2:

si luditur alea pernox Ante Numantinos,

Juv. 8, 11.— Trop.:

ante oculos collocata,

Cic. de Or. 1, 43, 192:

ante oculos errat domus,

Ov. Tr. 3, 4, 57: [p. 128] causam ante eum diceret, before him as judge, Cic. Verr. 1, 3, 9:

donec stet ante judicium,

Vulg. Josh. 20, 6; ib. Marc. 13, 9.—And in eccl. Lat., after the Heb. and Hel. Gr., before, in the sight of, in the judgment of:

ante Dominum vilior fiam,

Vulg. 2 Reg. 6, 21 sq.:

non te justifices ante Deum,

ib. Eccli. 7, 5:

justi ambo ante Deum,

ib. Luc. 1, 6;

and fully: fecit Asa rectum ante conspectum Domini,

ib. 3 Reg. 15, 11; ib. Apoc. 12, 10.—Hence, homines ante pedes (in later Lat.), servants; cf. the annotators upon Juv. 7, 143.—With verbs of motion:

ante me ito,

Plaut. As. 3, 3, 70:

equitatum omnem ante se mittit,

Caes. B. G. 1, 21:

ante ceteras cohortes extra aciem procurrere,

id. B. C. 1, 55:

praecurrit ante omnes,

id. ib. 2, 34; so Nep. Dat. 3, 2; Liv. 7, 41; 45, 40 al.; Vulg. Lev. 27, 11; ib. 1 Reg. 12, 2.—

Trop. of preference in judgment, or regulations in respect to rank, before (this is properly the signification of prae, q. v.; hence more rare than that, and never used by Cic.): quem ante me diligo, before myself, more than myself, Balbus ap. Cic. Att. 8, 15.—So ante aliquem esse, to surpass, excel any one:

facundiā Graecos, gloriā belli Gallos ante Romanos fuisse,

Sall. C. 53, 3, ubi v. Corte and Kritz:

tum me vero et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante omnes alios imperatores esse,

superior to, Liv. 35, 14:

necessitas ante rationem est,

necessity knows no law, Curt. 7, 7, 10.—Hence very freq. (but mostly poet. and post-class.),

Ante alios, ante omnes, ante ceteros, etc., before others, before all, etc., to designate a comparative relation;

also sometimes, for the sake of emphasis, with comparatives and superlatives: tibi, Neptune, ante alios deos gratias ago,

Plaut. Trin. 4, 1, 5; so Ov. M. 10, 120:

scito illum ante omnīs minumi mortalem preti,

Plaut. As. 5, 2, 8:

tua ante omnes experientia,

Tac. A. 2, 76; 1, 27; Liv. 1, 9:

Junoni ante omnīs candentis vaccae media inter cornua (pateram) fundit,

Verg. A. 4, 59:

Ipse est ante omnes,

Vulg. Col. 1, 17:

O felix una ante alias Priameïa virgo,

Verg. A. 3, 321:

ante omnes furor est insignis equarum,

id. G. 3, 266:

scelere ante alios immanior omnīs,

id. A. 1, 347; Liv. 5, 42:

ante alios pulcherrimus omnīs Turnus,

Verg. A. 7, 55; so Nep. Att. 3, 3; Liv. 1, 15; cf. Rudd. II. p. 82; II. p. 101; II. p. 305.—

Ante omnia.

Before all things, first of all:

alvus ante omnia ducitur,

Cels. 7, 30:

oportet autem ante omnia os nudare,

id. 8, 2:

Ante omnia instituit, ut etc.,

Suet. Ner. 32; id. Calig. 21:

Ante omnia autem, fratres, etc.,

Vulg. Jac. 5, 12; ib. 1 Petr. 4, 8.—

Comparatively, above all, especially, chiefty:

publica maestitia eo ante omnia insignis, quia matronae annum, ut parentem, eum luxerunt,

Liv. 2, 7; 7, 4:

quae natura multis et ante omnia ursis,

Plin. 8, 35, 53, § 125:

dulces ante omnia Musae,

the Muses pleasing above all things, Verg. G. 2, 475; id. E. 2, 72:

deformem et taetrum ante omnia vultum,

Juv. 10, 191.—

In entering upon the discussion of several particulars, or in adducing arguments, first of all, in the first place (similar to ac primum quidem, kai prôton men oun; cf. Spald. ad Quint. 4, 2, 4):

ante omnia quid sit rhetorice,

Quint. 2, 15, 1:

ante omnia igitur imitatio per se ipsa non sufficit,

id. 10, 2, 4; so id. 1, 2, 9; 4, 2, 40; 4, 2, 52; 5, 13, 6; 9, 1, 23.—

Of time.

Before: ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. ad Her. 2, 13; cf.

Dirks. Transl. 177 sq.: ante lucem a portu me praemisisti domum,

Plaut. Am. 2, 1, 55; so Cic. de Or. 2, 64, 259; id. Inv. 2, 4, 15; Suet. Galb. 22; Vulg. Luc. 24, 22:

ante diem caupo sciet,

Juv. 9, 108:

ante brumam,

Ter. Phorm. 4, 4, 28:

ante noctem,

Hor. S. 1, 4, 51:

pereundum erit ante lucernas,

Juv. 10, 339:

ante haec omnia,

Vulg. Luc. 21, 12.— The designation of time is often expressed paraphrastically.

By a person who lived at the time:

jam ante Socratem,

before the time of, Cic. Ac. 1, 12, 44:

qui honos togato habitus ante me est nemini,

before me, before my time, id. Cat. 4, 3:

ante Jovem nulli subigebant arva coloni,

Verg. G. 1, 125:

vixere fortes ante Agamemnona Multi,

Hor. C. 4, 9, 25:

ante Helenam,

id. S. 1, 3, 107:

ante se,

Tac. H. 1, 50:

quod ante eum nemo,

Suet. Caes. 26 al. —

By other objects pertaining to a particular time: ante hoc factum, Plaut. Mil. 4, 8, 64:

ante has meas litteras,

i. e. before the receipt of this letter, Cic. Fam. 13, 17:

per hunc castissimum ante regiam injuriam sanguinem juro,

Liv. 1, 59:

ante mare et terras, et quod tegit omnia, caelum,

Ov. M. 1, 5:

ante sidus fervidum,

Hor. Epod. 1, 27:

ante cibum,

id. S. 1, 10, 61, and Juv. 6, 428:

Hoc discunt omnes ante alpha et beta,

before their A B C, id. 14, 209:

cur ante tubam tremor occupat artus?

Verg. A. 11, 424:

Tecum prius ergo voluta Haec ante tubas,

Juv. 1, 169.—Also by the designation of the office of a person:

ante aedilitatem meam,

Cic. Att. 12, 17:

ante sceptrum Dictaei regis,

Verg. G. 2, 536:

ante imperium ducis,

Flor. 4, 2, 66:

relictis multis filiis et in regno et ante regnum susceptis,

Just. 2, 10.—And by the designation of office in app. to the person:

mortuus est ante istum praetorem,

Cic. Verr. 1, 45, 115:

docuerant fabulas ante hos consules,

id. Brut. 18, 73:

cum ante illum imperatorem clipeis uterentur,

Nep. Iphicr. 1, 3:

quos ante se imperatorem nemo ausus sit aspicere,

id. Epam. 8, 3.—A part. perf. or fut. pass. is freq. added to such substantives for the sake of explanation:

ante hanc urbem conditam,

before the founding of this city, Cic. Tusc. 5, 3, 7 (opp. post urbem conditam):

non multo ante urbem captam,

id. Div. 1, 45:

ante Epaminondam natum,

Nep. Epam. 10, 4:

ante te cognitum multis orantibus opem tuli,

Sall. J. 110, 2:

ante decemviros creatos,

Liv. 3, 53 al. —

Hence particular phrases.

Ante tempus,

Before the right time:

ante tempus excitatis suis,

Liv. 31, 36.—

Before the appointed, proper, or lawful time:

factus est consul bis, primum ante tempus,

Cic. Lael. 3:

honores et ante tempus et quosdam novi generis cepit,

Suet. Aug. 26:

venisti ante tempus torquere nos?

Vulg. Matt. 8, 29 (cf. annus, II. D.).—

Ante diem, poet.,

Before the time:

Caesaribus virtus contigit ante diem,

Ov. A. A. 1, 184:

ante diem vultu gressuque superbo Vicerat aequales,

Stat. S. 2, 1, 108.—

Before the time destined by fate:

filius ante diem patrios inquirit in annos,

Ov. M. 1, 148:

hic dolor ante diem Pandiona misit ad umbras,

id. ib. 6, 675; id. A. A. 3, 739:

sed misera ante diem subitoque accensa furore, etc.,

Verg. A. 4, 697 (cf. Soph. Antig. 461: ei de tou chronou prosthen thanoumai). —

Ante hunc diem, with a negative:

istunc hominem numquam audivi ante hunc diem,

never before this day, never until now, Plaut. Ep. 3, 4, 60; 4, 2, 7:

neque umquam ante hunc diem,

Ter. Hec. 4, 4, 19; 5, 4, 23:

Novum crimen et ante hunc diem inauditum ad te Q. Tubero detulit,

Cic. Lig. 1, 1 (cf. Plaut. Trin. 5, 2, 17: neque eum ante usquam conspexi prius). —

Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number gives the date, not of the foregoing, but of the present day; e. g. ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Apriles, the fifth day before the calends of April. Orig. the ante belonged to Kalendas, and they said either, ante die quinto Kalendas (i. e. die quinto ante Kalendas), or ante diem quintum Kalendas; the latter phraseology became the prevailing one, and ante diem, being considered as one word, the prepp. in and ex could be prefixed; cf. Manut. ad Cic. Fam. 3, 12; Duker ad Liv. 27, 23; Rudd. II. p. 291; Madv. Gr. Suppl. I.; Drak. ad Liv. 45, 2, 12: me ante diem XIII. Kalendas Januarias principem revocandae libertatis fuisse, the thirteenth before the calends of January, i. e. the 20 th of Dec., Cic. Phil. 14, 7, 20: ante diem XII. Kalendas Novembres, the 21 st of Oct.: ante diem VI. Kalendas Novembres, the 27 th of Oct., id. Cat. 1, 3: ante diem VIII. Kalendas Decembres, the 24 th of Nov., id. Phil. 3, 8: a. d. IV. Id. Mart. (ante diem quartum Idus Martias), i. e. the 12 th of March, Liv. 40, 59: ante diem III. Non. Jan. M. Cicero natus est, i. e. on the 3 d of Jan., Gell. 15, 28 al.:

in ante diem quartum Kal. Dec. distulit,

Cic. Phil. 3, 8: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28 th of Oct., id. Cat. 1, 3:

ex ante diem VII. Id. Febr.,

Varr. R. R. 1, 28, 1: nuntii venerant ex ante diem Non. Jun. usque ad prid. Kal. Sept., from the 3 d of June, Cic. Att. 3, 17:

supplicatio indicta est ante diem V. Id. Oct. cum eo die in quinque dies,

Liv. 45, 2, 12.—

Sometimes to designate the whole time until the passing moment:

ante id tempus et mari et terrā duces erant Lace daemonii,

Nep. Arist. 2, 3:

qui honos huic uni ante id tempus contigit,

id. Timoth. 2, 3:

invictus ante eam diem fuerat,

Curt. 5, 3, 22.—

Ante annos, before the destined time:

Ante suos annos occidit,

Ov. Am. 2, 2, 46:

Ante annos animumque gerens curamque virilem,

beyond his years, Verg. A. 9, 311 (cf.:

suos annos praeterire,

Sil. 4, 428; and:

annos transcendere factis,

id. 2, 348). —

Ante hoc, for antea, antehac, belongs to the later Latin:

ante hoc incognita,

Luc. 6, 116:

ante hoc domūs pars videntur,

Tac. G. 13.

Adv., of space and time (the latter most freq.).

Of space, before, in front, forwards: post me erat Aegina, ante Megara, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 9:

fluvius ab tergo, ante circaque velut ripa praeceps oram ejus omnem cingebat,

Liv. 27, 18; 22, 5:

coronatus stabit et ante calix,

Tib. 2, 5, 98:

plena oculis et ante et retro,

Vulg. Apoc. 4, 6.—Of motion (cf. supra, I. A. 1.):

si aut manibus ingrediatur quis aut non ante, sed retro,

Cic. Fin. 5, 12, 35:

pallida Tisiphone morbos agit ante metumque,

Verg. G. 3, 552.—